CHUYÊN ĐỀ 3. CÔNG VỤ, CÔNG CHỨC
I. CÔNG VỤ
1. Những vấn đề
chung về công vụ
a. Khái niệm
Ở các quốc gia
khác nhau, khái niệm về công vụ có tính tương đối do phụ thuộc vào cách tiếp cận
cũng như đặc điểm của mỗi nền công vụ. Tuy nhiên, các quan niệm về hoạt động
công vụ đều chỉ ra rằng vai trò hoạt động công vụ chi phối và ảnh hưởng rất lớn
đến hiệu quả, hiệu lực quản lý của nhà nước.
Công vụ là một loại
lao động mang tính quyền lực và pháp lý, phần lớn do cán bộ, công chức thực hiện
nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước, gắn với quyền lực nhà nước,
nhân danh nhà nước để phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.
b. Đặc trưng công vụ
Đặc trưng của hoạt
động nào đó thường được xác định dựa trên nhiều tiêu chí. Hệ thống các tiêu chí
đó phản ánh: mục tiêu của hoạt động; nguồn lực cần cho hoạt động (bao gồm cả
quyền lực, nguồn tài chính, vật chất); phương thức tiến hành các hoạt động đó.
Công vụ là một loại hoạt động đặc biệt, do đó có những nét đặc trưng riêng được
thể hiện như sau:
- Về mục tiêu hoạt
động công vụ
Mục tiêu công vụ
nhằm phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân; đáp ứng đòi hỏi chính đáng của nhân
dân, của tổ chức. Với bản chất là nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân
dân nên công vụ nhà nước không có mục đích tự thân của nó, mục tiêu công vụ phải
vì Tổ quốc, vì dân, phục vụ cho lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân. Mục tiêu bao
quát này chi phối mọi hoạt động công vụ của cán bộ, công chức trong bộ máy nhà
nước, chi phối toàn bộ nền công vụ nhà nước.
Trong hoạt động
công vụ, các cơ quan quản lý hành chính nhà nước thực hiện chức năng, nhiệm vụ
của mình nhằm đạt được mục tiêu do nhà nước đề ra. Mục tiêu này được cụ thể hoá
thành các nhóm mục tiêu sau:
+ Mục tiêu theo ngành, lĩnh vực;
+ Mục tiêu theo lãnh thổ;
+ Mục tiêu của từng
loại tổ chức, cơ quan.
- Về quyền lực và quyền hạn trong thực thi
công vụ
Trong hoạt động
công vụ, các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức được sử dụng quyền lực nhà nước.
Đây là loại quyền lực đặc biệt nhằm thực hiện hoạt động quản lý nhà nước của cả
cơ quan nhà nước và là một dấu hiệu quan trọng để phân biệt hoạt động công vụ với
các hoạt động khác. Quyền lực nhà nước có một số đặc trưng sau:
+ Quyền lực nhà nước khó có thể lượng hóa, được
quy định trong pháp luật;
+ Quyền lực nhà nước
trao cho từng tổ chức, cá nhân mang tính pháp lý;
+ Quyền lực nhà nước
trao cho tổ chức được quy định trong các quyết định thành lập;
+ Quyền lực nhà nước
trao cho cá nhân trong quyết định cụ thể. Khi muốn thay đổi, bổ sung và rút bớt
quyền lực đòi hỏi phải có quyết định mới thay thế cho quyết định đã có.
Quyền hạn được hiểu
là giới hạn quyền lực pháp lý của nhà nước trao cho các tổ chức và cá nhân để
thực thi công vụ. Quyền hạn luôn gắn liền với nhiệm vụ được trao. Nói cách
khác, quyền hạn gắn liền với công việc được đảm nhận chứ không gắn liền với người.
Trong hoạt động của các cơ quan nhà nước, quyền hạn là yếu tố cần thiết để thực
hiện nhiệm vụ, nhưng quyền hạn được trao phải tương xứng với nhiệm vụ. Nếu nhiệm
vụ được giao không kèm theo đầy đủ quyền hạn thì sẽ có không ít những nhiệm vụ
không được thực hiện và như vậy mục tiêu chung của cơ quan nhà nước sẽ không đạt
được; ngược lại khi có nhiều quyền hạn mà quá ít việc phải làm cũng có thể nảy
sinh việc lạm dụng quyền hạn.
- Về nguồn lực để
thực thi công vụ
Hoạt động công vụ
được bảo đảm bằng ngân sách nhà nước. Một đặc trưng của nhà nước được thừa nhận
chung là nhà nước đặt ra thuế và tiến hành thu thuế để nuôi dưỡng bộ máy nhà nước,
bảo đảm phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, an ninh, quốc phòng, vì vậy toàn bộ
kinh phí cho bộ máy nhà nước hoạt động, tiền lương của cán bộ, công chức đều lấy
từ ngân sách nhà nước.
Công vụ do cán bộ,
công chức là người làm cho nhà nước thực hiện. Ngoài ra, hoạt động công vụ còn
được thực hiện bởi các cá nhân, tổ chức được nhà nước trao quyền. Trong xu thế
hiện nay, sự tham gia của nhân dân vào hoạt động QLNN ngày càng được quan tâm
và khuyến khích. Do vậy, các hoạt động công vụ được thực thi bởi những người
không phải là cán bộ, công chức ngày càng gia tăng.
- Về quy trình thực
thi công vụ
Do công vụ là một
dạng hoạt động đặc biệt, khác với các hoạt động thông thường khác nên quy trình
thực thi công vụ có một số đặc trưng cơ bản sau đây:
+ Tính pháp lý: Hoạt động công vụ của các cơ
quan nhà nước thực chất là hoạt động thực hiện các chức năng, nhiệm vụ do nhà
nước giao thông qua văn bản pháp luật. Chính vì vậy, quá trình thực hiện hoạt động
công vụ mang tính pháp lý cao.
+ Tuân thủ theo
quy định: Cách thức thực thi công việc mang tính cứng nhắc, quy định thành quy
tắc, thủ tục. Trong quá trình thực thi công vụ, cán bộ, công chức phải tuân thủ
chặt chẽ các quy tắc và thủ tục.
+ Công khai: Hoạt
động công vụ phải được công khai trừ những
trường hợp thuộc về bí mật nhà nước.
+ Bình đẳng: Hoạt
động công vụ phải đảm bảo mọi người được cung cấp dịch vụ thông qua công vụ
bình đẳng.
+ Có sự tham gia của
các chủ thể có liên quan: Hoạt động công vụ không chỉ được thực thi bởi các cơ
quan nhà nước mà còn có sự tham gia của nhân dân, của các chủ thể khác khi được
Nhà nước trao quyền. Đặc biệt, xu hướng xã hội hóa một số dịch vụ công do Nhà
nước đảm nhận trước đây làm cho vai trò của các chủ thể khác trong quá trình thực
thi công vụ ngày càng gia tăng.
c. Các điều kiện để đảm bảo công vụ được thực thi
Hệ thống pháp luật
quy định hoạt động của các cơ quan thực thi công vụ. Hệ thống này bao gồm Hiến
pháp, các đạo luật và các văn bản quy phạm pháp luật khác do các cơ quan nhà nước
có thẩm quyền ban hành.
Công chức, với tư
cách là những chủ thể thực sự tiến hành các công vụ cụ thể. Đây là hạt nhân của
nền công vụ và cũng chính là yếu tố bảo đảm cho nền công vụ hiệu lực, hiệu quả.
Công sở là nơi tổ
chức tiến hành các công vụ. Công sở cần phải bảo đảm các điều kiện cần thiết để
nhân dân được tiếp cận với công vụ thuận tiện khi tiến hành công vụ. Hiện nay,
những điều kiện vật chất cần thiết để tiến hành công vụ theo xu thế hiện đại
(bên cạnh công chức hiện đại) cần được quan tâm.
2. Các nguyên tắc hoạt động công vụ
Các nguyên tắc hoạt
động công vụ là những quan điểm, tư tưởng chi phối toàn bộ hoạt động công vụ
nhà nước, hoạt động công vụ của cán bộ, công chức nhà nước. Đây là những quan
điểm, tư tưởng có tính chất nền tảng phản ánh bản chất của công vụ, quyết định định hướng của nền công vụ của quốc gia. Nền
công vụ có thực sự mang tính phục vụ nhân dân hay không tùy thuộc vào việc tôn
trọng, thực hiện những nguyên tắc công vụ như thế nào.
Luật cán bộ, công
chức năm 2008 được sửa đổi bởi Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Cán bộ,
công chức và Luật Viên chức năm 2019, đưa ra 5 nhóm nguyên tắc thực thi công vụ
cần tuân thủ:
- Tuân thủ Hiến
pháp và pháp luật;
-Bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp
pháp của tổ chức, công dân;
- Công khai, minh
bạch, đúng thẩm quyền và có sự kiểm tra, giám sát;
- Bảo đảm tính hệ
thống, thống nhất, liên tục, thông suốt và hiệu quả;
- Bảo đảm thứ bậc
hành chính và sự phối hợp chặt chẽ.
II. CÔNG CHỨC
a. Khái niệm công
chức
Theo Luật sửa đổi,
bổ sung một số điều của Luật cán bộ, công chức và Luật Viên chức năm 2019 công chức là công
dân Việt Nam, được tuyển dụng, bổ nhiệm vào ngạch, chức vụ, chức danh tương ứng
với vị trí việc làm trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhà nước, tổ chức
chính trị - xã hội ở trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; trong cơ quan, đơn vị thuộc
Quân đội nhân dân Việt Nam mà không phải là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp,
công nhân quốc phòng; trong cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân mà không phải
là sĩ quan, hạ sĩ quan phục vụ trong chế độ chuyên nghiệp , trong biên chế và
hưởng lương từ ngân sách nhà nước
Ngoài ra còn có
công chức cấp xã. Đó là công dân Việt Nam được tuyển dụng giữ một chức danh
chuyên môn, nghiệp vụ thuộc UBND cấp xã, trong biên chế và hưởng lương từ ngân
sách nhà nước.
b. Phân loại công chức và ý nghĩa của phân loại
công chức
Việc phân loại người
làm việc trong các cơ quan nhà nước nói chung và công chức nói riêng rất phức tạp
nhưng được nhiều nước quan tâm nhằm mục đích quản lý có hiệu quả nguồn nhân lực
của nhà nước. Tùy thuộc vào mục đích phân loại, có thể có nhiều cách phân loại
khác nhau.
- Phân loại theo bằng cấp, học vấn
+ Tốt nghiệp trên
đại học;
+ Tốt nghiệp đại học;
+ Tốt nghiệp dưới
đại học: Cao đẳng, trung cấp, sơ cấp…
- Phân loại theo tổ chức làm việc
+ Công chức làm việc
ở cơ quan quản lý nhà nước; +
Công chức làm việc ở cơ quan quản lý hành
chính nhà nước ;
+ Công chức làm việc
ở các đơn vị sự nghiệp (trường học, bệnh viện).
- Theo hệ thống thứ
bậc trong cơ cấu tổ chức của bộ máy nhà nước
+ Công chức làm việc ở cơ quan nhà nước trung
ương;
+ Công chức làm việc ở cơ quan nhà nước cấp tỉnh;
+ Công chức làm việc
ở cơ quan nhà nước cấp huyện;
+ Công chức làm việc ở cơ quan nhà nước cấp
xã.
- Phân loại theo ngành (chuyên môn), ngạch (cấp
bậc) và bậc (vị trí) Theo Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Cán bộ, công chức và Luật
Viên chức năm 2019, căn cứ vào lĩnh vực ngành, chuyên môn, nghiệp vụ, công chức
phân loại theo ngạch công chức tương ứng dau đây:
- Loại A gồm những
người được bổ nhiệm vào ngạch chuyên viên cao cấp hoặc tương đương;
- Loại B gồm những
người được bổ nhiệm vào ngạch chuyên viên chính hoặc tương đương;
- Loại C gồm những
người được bổ nhiệm vào ngạch chuyên viên hoặc tương đương;
- Loại D gồm những
người được bổ nhiệm vào ngạch cán sự hoặc tương đương và ngạch nhân viên.
- Phân loại theo vị
trí công tác Theo cách phân loại này, công chức được chia thành các nhóm:
+ Công chức giữ chức
vụ lãnh đạo, quản lý;
+ Công chức không
giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý.
- Ý nghĩa phân loại công chức Phân loại công
chức có ý nghĩa rất quan trọng trong xây dựng và quản lý đội ngũ công chức có
hiệu quả.
+ Là cơ sở để đề
ra những tiêu chuẩn khách quan trong việc tuyển chọn người vào làm việc trong
cơ quan nhà nước, đáp ứng yêu cầu của công việc.
+ Giúp cho việc xác định tiền lương, các chế độ,
chính sách một cách hợp lý, chính xác.
+ Giúp cho việc
tiêu chuẩn hóa và cụ thể hóa việc đánh giá công chức. + Giúp cho việc xây dựng,
quy hoạch đào tạo và bồi dưỡng công chức đúng đối tượng theo yêu cầu, nội dung
công việc.
+ Đưa ra các căn cứ
cho việc xác định biên chế công chức một cách hợp lý.
2. Nghĩa vụ, quyền và quyền lợi của công chức
a. Nghĩa vụ của công chức
- Những quy định
chung Nghĩa vụ của người làm việc trong các cơ quan nhà nước nói chung và công
chức nói riêng là những quy định nhà nước mang tính đơn phương, tính pháp lý, bắt
buộc người làm việc cho mình phải tuân thủ, người làm việc cho nhà nước phải
cam kết thực hiện khi họ trở thành thành viên của các cơ quan nhà nước.
Luật cán bộ, công
chức năm 2008 và Luật sửa đổi bổ sung một số diều của Luật Cán bộ, công chức và
Luật Viên chức 2019 đã xác định rõ nghĩa vụ của cán bộ công chức bao gồm các
nhóm nghĩa vụ: Trung thành với Đảng, với nhà nước với nhân dân; nghĩa vụ trong
thực thi công vụ; nghĩa vụ của người đứng đầu cơ quan tổ chức. Ngoài ra công chức
còn phải thực hiện nghiêm những điều không được làm. Điều 8, 9 và 10 của Luật
quy định cụ thể các nhóm nghĩa vụ của cán bộ, công chức như sau:
- Nghĩa vụ của
công chức đối với Đảng, Nhà nước và nhân dân
+ Trung thành với
Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước CHXHCN Việt Nam; bảo vệ danh dự Tổ quốc và lợi
ích quốc gia;
+ Tôn trọng nhân
dân, tận tụy phục vụ nhân dân;
+ Liên hệ chặt chẽ
với nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự giám sát của nhân dân;
+ Chấp hành nghiêm
chỉnh đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước.
- Nghĩa vụ của
công chức trong thi hành công vụ
+ Thực hiện đúng,
đầy đủ và chịu trách nhiệm về kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được
giao;
+ Có ý thức tổ chức
kỷ luật; nghiêm chỉnh chấp hành nội quy, quy chế của cơ quan, tổ chức, đơn vị;
báo cáo người có thẩm quyền khi phát hiện hành vi vi phạm pháp luật trong cơ
quan, tổ chức, đơn vị; bảo vệ bí mật nhà nước;
+ Chủ động và phối
hợp chặt chẽ trong thi hành công vụ; giữ gìn đoàn kết trong cơ quan, tổ chức,
đơn vị;
+ Bảo vệ, quản lý
và sử dụng hiệu quả, tiết kiệm tài sản nhà nước được giao;
+ Chấp hành quyết
định của cấp trên. Khi có căn cứ cho rằng quyết định đó là trái pháp luật thì
phải kịp thời báo cáo bằng văn bản với người ra quyết định; trường hợp người ra
quyết định vẫn quyết định việc thi hành thì phải có văn bản và người thi hành
phải chấp hành nhưng không chịu trách nhiệm về hậu quả của việc thi hành, đồng
thời báo cáo cấp trên trực tiếp của người ra quyết định. Người ra quyết định phải
chịu trách nhiệm trước pháp luật về quyết định của mình;
+ Các nghĩa vụ
khác theo quy định của pháp luật.
- Nghĩa vụ của
công chức là người đứng đầu Ngoài việc thực hiện quy định những nghĩa vụ trên,
cán bộ, công chức là người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị còn phải thực hiện
các nghĩa vụ sau đây:
+ Chỉ đạo tổ chức
thực hiện nhiệm vụ được giao và chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động của cơ
quan, tổ chức, đơn vị;
+ Kiểm tra, đôn đốc,
hướng dẫn việc thi hành công vụ của cán bộ, công chức;
+ Tổ chức thực hiện
các biện pháp phòng, chống quan liêu, tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống
lãng phí và chịu trách nhiệm về việc để xảy ra quan liêu, tham nhũng, lãng phí
trong cơ quan, tổ chức, đơn vị;
+ Tổ chức thực hiện
các quy định của pháp luật về dân chủ cơ sở, văn hóa công sở trong cơ quan, tổ
chức, đơn vị; xử lý kịp thời, nghiêm minh cán bộ, công chức thuộc quyền quản lý
có hành vi vi phạm kỷ luật, pháp luật, có thái độ quan liêu, hách dịch, cửa quyền,
gây phiền hà cho công dân;
+ Giải quyết kịp
thời, đúng pháp luật, theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền giải
quyết khiếu nại, tố cáo và kiến nghị của cá nhân, tổ chức;
+ Các nghĩa vụ
khác theo quy định của pháp luật.
- Những việc công
chức không được làm Những việc không được
làm liên quan đến đạo đức công vụ, đến bí mật nhà nước; những việc liên quan đến
sản xuất, kinh doanh, công tác nhân sự quy định tại Luật phòng, chống tham
nhũng, Luật thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và những việc khác theo quy định
của pháp luật và của cơ quan có thẩm quyền.
b. Quyền và quyền lợi của công chức
- Quyền của công chức Quyền của công chức bao
gồm quyền lực pháp lý được nhà nước trao cho để thực thi công vụ và quyền lợi của
công chức được hưởng khi làm việc cho nhà nước. Bản chất quyền lực pháp lý của
công chức có được khi thực thi công vụ là:
+ Được trao tương
xứng với nhiệm vụ.
+ Không gắn liền với công chức mà gắn liền với
vị trí công chức đảm nhiệm.
+ Không phục vụ
công chức mà nhằm thực hiện công vụ mà công chức đảm nhận.
- Quyền lợi của
công chức
Quyền lợi của công chức thường được xác định
trong các văn bản pháp luật của các quốc gia, thể hiện thái độ, sự quan tâm đến
việc xây dựng được một nguồn nhân lực đáp ứng được yêu cầu cải cách hành chính
nhà nước và xây dựng phát triển đất nước. Quyền lợi là cơ sở bảo đảm, là điều
kiện và phương tiện để công chức thực thi công vụ có hiệu quả. Nhìn chung, các
nước đều cố gắng đảm bảo quyền lợi và chế độ đãi ngộ đối với công chức sao cho
họ có thể yên tâm thực hiện được công việc được giao, tận tâm với công việc mà
không bị chi phối bởi cuộc sống thường nhật. Quyền lợi của công chức còn là cơ
sở để đảm bảo cho công chức có cơ hội và điều kiện thăng tiến, tạo ra sự yên
tâm, tận tình làm việc và ý chí phấn đấu vươn lên trong công việc.
Quyền lợi của công
chức là những gì mà công chức được hưởng từ nhà nước. Công chức trước hết cũng
là người lao động. Theo quy định của pháp luật về lao động nên họ cũng được hưởng
những quyền lợi của người lao động. Ngoài Bộ Luật lao động, ở nhiều nước đều có
luật riêng về công vụ, công chức để quy định những vấn đề liên quan đến công chức,
trong đó có vấn về về quyền lợi của công chức.
Quyền lợi của công
chức được hưởng không chỉ bao gồm các quyền lợi về vật chất (tiền lương, phụ cấp...)
mà còn bao gồm các quyền lợi về tinh thần (quyền nghỉ ngơi, nghiên cứu khoa học,
tham gia các tổ chức công đoàn...).
quyền mà được tiếp cận chung theo 4 nhóm sau
đây:
- Quyền được bảo đảm các điều kiện thi hành
công vụ:
+ Được giao quyền
tương xứng với nhiệm vụ;
+ Được bảo đảm
trang thiết bị và các điều kiện làm việc khác theo quy định của pháp luật;
+ Được cung cấp
thông tin liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn được giao;
+ Được đào tạo, bồi
dưỡng nâng cao trình độ chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ;
+ Được pháp luật bảo
vệ khi thi hành công vụ.
- Quyền về tiền
lương và các chế độ liên quan đến tiền lương
Được Nhà nước bảo
đảm tiền lương tương xứng với nhiệm vụ, quyền hạn được giao, phù hợp với điều
kiện kinh tế - xã hội của đất nước. Công chức làm việc ở miền núi, biên giới, hải
đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội
đặc biệt khó khăn hoặc trong các ngành, nghề có môi trường độc hại, nguy hiểm
được hưởng phụ cấp và chính sách ưu đãi theo quy định của pháp luật.
Được hưởng tiền
làm thêm giờ, tiền làm đêm, công tác phí và các chế độ khác theo quy định của
pháp luật.
- Quyền về nghỉ
ngơi Công chức được nghỉ hàng năm, nghỉ lễ, nghỉ để giải quyết việc riêng theo
quy định của pháp luật về lao động. Trường hợp do yêu cầu nhiệm vụ, công chức
không sử dụng hoặc sử dụng không hết số ngày nghỉ hàng năm thì ngoài tiền lương
còn được thanh toán thêm một khoản tiền bằng tiền lương cho những ngày không
nghỉ.
- Các quyền khác của
công chức
Công chức được bảo
đảm quyền học tập, nghiên cứu khoa học, tham gia các hoạt động kinh tế, xã hội;
được hưởng chính sách ưu đãi về nhà ở, phương tiện đi lại, chế độ bảo hiểm xã hội,
bảo hiểm y tế theo quy định của pháp luật; nếu bị thương hoặc hy sinh trong khi
thi hành công vụ thì được xem xét hưởng chế độ, chính sách như thương binh hoặc
được xem xét để công nhận là liệt sĩ và các quyền khác theo quy định của pháp
luật.
3. Tiền lương và chế độ phúc
lợi của công chức
a. Tiền lương của công chức
Các nền công vụ
luôn quan tâm đến vấn đề tiền lương của công chức, coi đây là vấn đề quan trọng
trong quản lý công chức. Tiền lương có tác động mạnh mẽ đến động lực và hiệu quả
làm việc của công chức.
Một trong những
quan điểm chỉ đạo trong cải cách chính sách tiền lương trong khu vực công ở Việt
Nam hiện nay là nhà nước trả lương cho cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng
vũ trang theo vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo, phù hợp với nguồn
lực của nhà nước và nguồn thu sự nghiệp dịch vụ công, bảo đảm tương quan hợp lý
với tiền lương trên thị trường lao động; thực hiện chế độ đãi ngộ, khen thưởng
xứng đáng theo năng suất lao động, tạo động lực nâng cao chất lượng, hiệu quả
công việc, đạo đức công vụ, đạo đức nghề nghiệp, góp phần làm trong sạch và
nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị.
b. Chế độ phúc
lợi của công chức
Chế độ phúc lợi là
một trong những quyền lợi mà công chức nhận được trong quá trình tham gia lao động.
Chế độ phúc lợi mà công chức được hưởng chủ yếu gắn liền với chế độ bảo hiểm xã
hội và chế độ y tế bắt buộc. Trách nhiệm thực hiện các quyền lợi về bảo hiểm xã
hội và y tế bắt buộc do cả hai bên tham gia trong quá trình thực hiện quan hệ
lao động: cơ quan sử dụng công chức và công chức cùng thực hiện.
Theo pháp luật hiện
hành, chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc gồm các loại hình sau:
- Chế độ trợ cấp ốm
đau;
- Chế độ trợ cấp thai sản;
- Chế độ trợ cấp
tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp;
- Chế độ hưu trí;
- Chế độ tử tuất.
Ngoài các chế độ
phúc lợi mang tính pháp lý theo quy định của pháp luật, tùy thuộc vào điều kiện
cụ thể của từng tổ chức, địa phương, công chức còn được hưởng các phúc lợi
khác.
4. Khen thưởng
và kỷ luật công chức
a.
Khen thưởng công chức
Khen thưởng công
chức là hình thức công nhận sự đóng góp "vượt mức yêu cầu" của công
chức đối với hoạt động công vụ; là sự ghi nhận và trao cho công chức có thành
tích những giá trị tinh thần và vật chất để động viên, khích lệ sự cống hiến của
họ cũng như hoạt động của đội ngũ cán bộ, công chức nói chung.
Trong khen thưởng
phải đảm bảo các yêu cầu có tính nguyên tắc như công minh, công bằng, phải căn
cứ vào thành tích, vào kết quả công việc để khen thưởng xứng đáng, tránh thổi
phồng hoặc tô vẽ thành tích. Các mức khen thưởng đề ra phải có tính hiện thực, để công chức nỗ
lực phấn đấu, có ý chí vươn lên trong công việc. Không nên quá dễ dãi, thiếu
nghiêm túc hoặc xuề xòa trong khen thưởng hoặc đề ra mức khen thưởng quá thấp
hoặc mang tính hình thức vì sẽ tạo ra sự nhàm chán, không có sự nỗ lực phấn đấu
từ phía công chức.
Trong khen thưởng
phải kết hợp giữa khen thưởng về mặt tinh thần với khen thưởng về mặt vật chất.
Hai yếu tố tinh thần và vật chất này phải được kết hợp chặt chẽ và phải được giải
quyết thỏa đáng mới có tác dụng động viên, khuyến khích công chức một cách toàn
diện. Trong khen thưởng không nên phiến diện, chỉ thiên lệch về mặt vật chất hoặc
mặt tinh thần. Thực hiện khen thưởng, cần phải tuân thủ các nguyên tắc, song phải
biết vận dụng khoa học vào từng hoàn cảnh cụ thể, con người cụ thể. Để công tác
khen thưởng được thực hiện tốt và phát huy tác dụng tích cực cần phải phát huy
cơ chế dân chủ, có sự tham gia của cán bộ, công chức; sự nhìn nhận đánh giá
công tâm, khách quan, không vụ lợi của người làm công tác khen thưởng, đánh
giá.
Trong pháp luật Việt
Nam, cả hai hình thức khen thưởng vật chất và khen thưởng tinh thần đều được
quy định, gắn với quy trình, thủ tục, chủ thể quyết định khen thưởng bằng các
danh hiệu:
- Giấy khen;
- Bằng khen;
- Danh hiệu vinh dự
nhà nước;
- Huy chương;
- Huân chương.
b. Kỷ luật công chức
Kỷ luật công chức
là việc xử lý, trách nhiệm tùy theo tính chất, mức độ vi phạm quy định của pháp
luật của công chức và các quy định khác của pháp luật có liên quan. Vi phạm kỷ
luật đối với công chức thường liên quan đến kỷ cương hành chính, vi phạm quy tắc,
quy chế hoạt động của cơ quan. Mặt khác, trong hoạt động công vụ, quyền lực của
công chức gắn với quyền lực công, nguồn tài chính công và khi giải quyết các
quyền, lợi ích, nghĩa vụ của công dân, tổ chức nên khả năng lạm dụng quyền lực,
sử dụng sai nguồn tài chính công, áp dụng sai, hoặc cố tình hiểu sai các quy định
thủ tục hành chính. Công chức có sai phạm trong hoạt động công vụ thì phải chịu
kỷ luật công vụ. Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật cán bộ, công chức và
Luật Viên chức năm 2019 quy định hình thức xử lý công chức như sau:
Áp dụng đối với
công chức không giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý: Khiển trách; Cảnh cáo; Hạ bậc
lương; Buộc thôi việc.
Áp dụng đối với
công chức giữ chức vụ lãnh đạo quản lý: Khiến trách; cảnh cáo; Giáng chức; Hạ bậc
lương; Buộc thôi việc.
Kỷ luật công chức
cần phải dựa trên các tiêu chuẩn quy định để xem xét, không tuỳ tiện, không cảm
tính và phải đảm bảo các yêu cầu: công khai; dân chủ; bình đẳng; đúng người,
đúng việc; đúng pháp luật; kỷ luật phải có tác dụng giáo dục, rèn luyện công chức.
0 Comments